Dziś prezentuję pierwszy wpis z serii „Słowniczek logopedyczny”. Powstał on, aby zebrać w jednym miejscu większość pojęć logopedycznych oraz pokrewnych (np. z dziedziny neurologii), które logopeda powinien znać.
A -> D
Afazja – utrata zdolności do rozumienia i/lub tworzenia wypowiedzi na skutek uszkodzenia pewnych struktur mózgowych. Wyróżniamy afazję kodującą (zaburzone tworzenie wypowiedzi), dekodującą (zaburzone rozumienie) oraz mieszaną.
Afonemia –zaburzenia dźwiękowej realizacji fonemów języka polskiego z brakiem sprawności odróżniania głosek.
Afonia – bezgłos, całkowita utrata możliwości wytwarzania głosu z powodu niedowładu mięsni krtaniowych.
Agnozja – trudności w rozpoznawaniu bodźców.
Agrafia – zaburzenia zdolności pisania.
Agramatyzm – budowanie wypowiedzi bez uwzględnienia zasad gramatycznych.
Akalkulia – zaburzenia zdolności liczenia.
Alalia – specyficzne zaburzenie procesu kształtowania się mowy na skutek uszkodzenia centralnego układu nerwowego, spowodowane działaniem czynników egzogennych.
Alalia prolongata – opóźniony rozwój mowy, to zaburzony proces uczenia się języka przez dziecko od samego początku jego nabywania.
Aleksja – zaburzenia zdolności czytania.
Amnezja – zakłócenia procesów zapamiętywania.
Anartria – brak rozwoju mowy lub utrata wcześniej nabytych umiejętności wytwarzania dźwięków mowy na skutek uszkodzenia układu pozapiramidowego, ośrodków pnia mózgu i dróg unerwiających narządy mowy.
Ankyloglosja- wada anatomiczna w obrębie aparatu mowy, która ma postać krótkiego wędzidełka języka.
Anozodiaforia – podwyższony nastrój, obojętność emocjonalna w stosunku do własnej choroby.
Anozognozja – nieświadomość obiektywnie istniejących zaburzeń językowych, komunikacyjnych, poznawczych, percepcyjnych lub ruchowych.
Apraksja – zaburzenia planowania oraz realizowania ruchów dowolnych.
Aprozodja emocjonalna – trudności z ekspresją treści emocjonalnych oraz w rozpoznawaniu stanów wewnętrznych na podstawie wyrazu twarzy oraz emocjonalnej barwy głosu.
Aprozodja lingwistyczna – wypowiedzi są spłaszczone intonacyjnie, pozbawione akcentu logicznego, spowolnione i monotonne.
ARND – Poalkoholowe zaburzenia rozwoju układu nerwowego (przy FAS).
Blastopatie – czynniki teratogenne działające na zygotę.
Blokowanie – przerwanie toku wypowiedzi zanim jej wątek został przedstawiony w całości.
Błąd językowy – nieświadome i nieuzasadnione funkcjonalnie odstępstwo od normy językowej.
Cechy dystynktywne – cecha odróżniająca głoski w klasyfikacji uniwersalnej lub fonemy określonego języka – nosowość, dźwięczność, akcent, iloczas.
Chordektomia – chirurgiczne usuniecie głośni, stosowane przy występowaniu nowotworów.
Czynności prymarne – biologiczne funkcje związanie z zespołem orofacjalnym, wyprzedzające mowę, tj. pobieranie pokarmu, picie, oddychanie, ssanie, mimika twarzy, podnoszenie główki i utrzymywanie jej pozycji, autostymulacja oraz autozabawy orofacjalne.
Deluzja – fałszywe przekonania na temat otoczenia zewnętrznego lub własnego stanu z poczuciem realności przeżywanej fikcji.
Demencja – wynik zamierania neuronów oraz układów synaptycznych. Prowadzi do zaniku narracji, obniżenia sprawności dialogowej, dezintegracji wiedzy o realizacjach społecznych i rozpadu „językowej sprawności społecznej”.
Dysfagia – zaburzenia czynności połykania.
Dysfonemia – zaburzenia dźwiękowej realizacji fonemów języka polskiego z zachowaniem ograniczonej sprawności odróżniania głosek.
Dysfonia – zaburzenie głosu będące następstwem patologicznej zmiany w budowie narządu głosu lub jego czynnościach głosotwórczych. Zaburzenia sposobu emisji głosu, jego charakteru, zakresu oraz czasu fonacji.
Dysglosja – wadliwa wymowa, zniekształcenie lub niemożność wytwarzania dźwięków mowy, na skutek nieprawidłowej budowy i/lub czynności anatomicznej struktur istotnych dla prawidłowego rozwoju i funkcjonowania językowych zachowań komunikacyjnych.
Dysgrafia – specyficzne trudności w pisaniu w aspekcie graficznym.
Dyslalia – ogólne pojęcie stosowane przy określaniu różnych postaci wad wymowy.
Dyslalia ankyloglosyjna – zaburzenia mowy spowodowane zbyt krótkim wędzidełkiem podjęzykowym.
Dyslalia audiogenna – zaburzenia mowy osób niesłyszących.
Dyslalia centralna – zaburzenia mowy w przebiegu afazji.
Dyslalia nabyta – zaburzenia mowy nabyte w trakcie życia np. po okaleczających operacjach.
Dyslalia pierwotna – zaburzenia mowy towarzyszące dziecku od początku procesu tworzenia się sprawności językowej.
Dysleksja – specyficzne trudności w nauce czytania i pisania
Dysleksja nabyta – zaburzenia komunikacji językowej i pisemnej, występujące w późniejszym czasie i oznaczające utratę opanowanych uprzednio umiejętności.
Dysleksja rozwojowa – zaburzenia komunikacji językowej oraz pisemnej. Często powiązane z zaburzeniem lub opóźnieniem rozwoju mowy dziecka – zakłóconym opanowywaniem kompetencji i sprawności językowych, głównie fonologiczno – fonetycznych.
Dysortografia – specyficzne trudności w pisaniu w aspekcie poprawnej pisowni.
Dyzartria – neuromotoryczne zaburzeie mowy, występuje utrudniona lub niewyraźna wymowa przy prawidłowym opanowaniu oraz rozumieniu języka.
Dźwięczenie – wzorzec mowy, w którym podobieństwo dźwiękowe a nie znaczenie słów decyduje o ich wyborze.