Dbanie o higienę jamy ustnej jest niezwykle istotnym, jednak często bagatelizowanym aspektem opieki nad pacjentem. Prawidłowe dbanie o higienę jamy ustnej pozwala na zmniejszenie ryzyka rozwinięcia zachłystowego zapalenia płuc u pacjentów z dysfagią.
Toaletę jamy ustnej wykonuje się u pacjentów ciężko chorych lub wymagających pomocy przy czynnościach pielęgnacyjnych.
Celem zabiegu jest:
– zapobieganie lub leczenie zmian patologicznych w obrębie jamy ustnej,
– przeciwdziałanie zakażeniom szerzącym się w jamie ustnej,
– utrzymanie w pacjenta czystości w jamie ustnej,
– likwidacja przykrego zapachu z jamy ustnej,
– zapobieganie kolonizacji jamy ustnej przez bakterie,
– poprawa dobrobytu pacjenta.
Higiena jamy ustnej Pacjenta ciężko chorego
Zasady
• wykonać toaletę przed karmieniem pacjenta,
• nie płukać jamy ustnej u osób nieprzytomnych i mających trudności z połykaniem!
• ocenić stan jamy ustnej, zgłosić wszelkie nieprawidłowości.
Algorytm wykonania toalety jamy ustnej u ciężko chorego
1. Przygotuj wszystkie przedmioty potrzebne podczas toalety jamy ustnej. Będą to: miękka szczoteczka do zębów, kubek z płynem pielęgnacyjnym, kubek z ciepłą wodą, kieliszek na leki z preparatem leczniczym, ręcznik, płaskie naczynie, na przykład nerkowata miska.
2. Powiedz co będziesz robić i jeśli to możliwe uzyskaj zgodę.
3. Umyj i zdezynfekuj ręce.
4. Przygotuj zestaw wraz z pojemnikiem na odpady.
5. Ubierz fartuch i rękawiczki przy łóżku chorego.
6. Połóż przybory na stolik przyłóżkowy.
7. Podnieś wezgłowie i posadź chorego – jeśli nie jest to możliwe, ułóż pacjenta na boku.
8. Rozłóż ręcznik pod brodą chorego (aby zabezpieczyć pościel i piżamę).
9.Nalej wody do pierwszego kubka, umieść płyn pielęgnacyjny w drugim kubku, a środek leczniczy w kieliszku.
10. Usuń (szpatułką z gazą/patyczkiem higienicznym) wydzielinę i resztki pokarmowe z jamy ustnej (w tym przy policzkach). Zużyte szpatułki wrzuć do miski nerkowatej.
11.Miękką szczoteczkę zanurz w ciepłej wodzie, następnie w płynie pielęgnacyjnym, umyj górny łuk zębowy, czynność powtórz na dolnym łuku zębowym oraz języku (uwaga, aby nie pobudzić odruchu wymiotnego).
12. Rozprowadź preparat leczniczy (szpatułką z gazikiem/ patyczkiem kosmetycznym) w przestrzeni: między policzkiem a zębami, między językiem a zębami, na podniebieniu, przy dziąsłach przy nasadzie zębów, na języku, pod językiem.
13. Jeśli chory może przepłukać usta, to podaj mu kubek z płynem leczniczym i miskę nerkowatą (u osób nieprzytomnych nie wykonuje się płukania jamy ustnej).
14.Wytrzyj usta chorego ręcznikiem.
15. Posmaruj usta kremem pielęgnacyjnym.
Higiena jamy ustnej Pacjenta samodzielnego
1. Przygotuj wszystkie przedmioty potrzebne podczas toalety jamy ustnej. Będą to: szczoteczka do zębów, pasta do zębów, ręcznik, kubek z wodą lub płyn do płukania jamy ustnej, płaskie naczynie, na przykład nerkowata miska.
2. Powiedz co będziesz robić i uzyskaj zgodę.
3. Umyj i zdezynfekuj ręce.
4. Przygotuj zestaw wraz z pojemnikiem na odpady.
5. Ubierz fartuch i rękawiczki przy łóżku chorego.
6. Połóż przybory na stolik przyłóżkowy.
8. Jeśli pacjent potrzebuje pomocy przy siadaniu, podnieś wezgłowie i posadź chorego.
9. Rozłóż ręcznik pod brodę chorego (aby zabezpieczyć pościel i piżamę).
10.Nalej wody do pierwszego kubka, umieść płyn do płukania w drugim kubku a środek leczniczy w kieliszku.
11. Nałóż odrobinę pasty na szczoteczkę i podaj pacjentowi (pomóż w razie potrzeby).
12. Po skończonym szczotkowaniu podajemy pod brodę miskę oraz kubek z wodą w celu opłukania jamy ustnej, następnie czynność powtarzamy z płukanką. Podczas tej czynności pomagamy unieść lekko głowę – broda w kierunku klatki piersiowej.
14. Rozprowadź preparat leczniczy (szpatułką z gazikiem/ patyczkiem kosmetycznym) w przestrzeni: między policzkiem a zębami, między językiem a zębami, na podniebieniu, na języku, pod językiem.
15. Podaj kubek z płynem leczniczym i miskę nerkowatą
16.Wytrzyj usta chorego ręcznikiem.
17.Posmaruj usta gazikiem z kremem pielęgnacyjnym.
Należy przeprowadzać toaletę jamy ustnej u każdego pacjenta (również karmionego przez sondę, PEG), minimum 2 razy dziennie – przed śniadaniem oraz przed snem, najlepiej do 30 min po ostatnim posiłku.
Pamiętaj, aby toaletę jamy ustnej chorego wykonywać co najmniej 2 razy dziennie.
U chorego niesamodzielnego w ustach często tworzy się osad z zaschniętej śliny, złuszczającego się naskórka, resztek jedzenia, odkrztuszanej wydzieliny itp. Mycie zębów lub protezy jest niewystarczające – czasami trzeba użyć szpatułki z nawiniętym kompresem, aby oczyścić jamę ustną. Należy oczyścić język, policzki, dziąsła z zalegającej treści. Po oczyszczeniu można nawilżyć śluzówkę jamy ustnej (np. roztworem gliceryny). Jeśli u chorego występują zmiany chorobowe w obrębie śluzówki, posmaruj je środkiem leczniczym zleconym przez lekarza.
Technika mycia zębów:
Ruchem wymiatającym od dziąsła do korony, części żujące okrężnym. Następnie oczyścić nasadę języka szczoteczką. Na koniec należy rozprowadzić płyn leczniczy.
Higiena jamy ustnej Pacjenta z protezami zębowymi
Przy stosowaniu protez należy pamiętać o kilku zasadach:
1. Powinny być dobrze dopasowane – przy uczuciu uwierania natychmiast ją poprawić,
aby nie doszło do powstania ran.
2. Protezy należy myć minimum 2 razy dziennie, szczoteczką i pastą do zębów
lub środkiem do czyszczenia protez. Podaj choremu płyn do płukania jamy ustnej, podłóż pod brodę miskę, aby mógł wypluć płyn, wytrzyj usta chorego ręcznikiem i natłuść usta,
np. pomadką ochronną lub wazeliną.
3. Na noc zdejmij protezę- błona śluzowa jamy ustnej powinna odpocząć (temperatura pomiędzy płytą protezy a podniebieniem dochodzi do 40°C, ujścia gruczołów w jamie ustnej są przytkane),
po umyciu osuszamy.
4. Po porannym myciu, w celu jej stabilizacji, najlepiej zastosować kremy mocujące pomiędzy protezę a dziąsło.
5. Protezę należy wymienić, gdy doszło do wypadnięcia kolejnych zębów, gdy brakuje kilku zębów nie należy odkładać decyzji o wykonaniu protezy- im później, tym niższe wyrostki międzyzębowe i mniej stabilna będzie proteza – poinformuj rodzinę.
7. Przy stosowaniu protez częściej występują afty- białe naloty, na które należy zastosować Aphtin, jeśli brak efektu, konieczna konsultacja lekarska.