Czego powinny unikać kobiety w ciąży i na co szczególnie uważać? Czym są teratogeny i jakie mogą wywołać skutki dla zdrowia i rozwoju płodu?
Teratogen – czynnik znajdujący się w środowisku zewnętrznym, który wywołuje wadę wrodzoną lub zwiększa częstotliwość jej występowania w populacji.
Czynniki infekcyjne:
-wirus różyczki : powoduje zaćmę wrodzoną, głuchotę, wady serca, jaskrę, małomózgowie, małoocze, upośledzenie umysłowe, niedorozwój szkolna oraz wady uzębienia.
-wirus cytomegalia : jeśli dojdzie do zakażenia w 1. miesiącu ciąży, następuje poronienie samoistne, dodatkowo powoduje powiększenie upośledzenie umysłowe, padaczkę, ogniskowe zapnienia mózgu oraz upośledzenie rozwoju wewnątrzmacicznego.
– wirus grypy : w pierwszym trymestrze powoduje poronienia, przy zakażeniu po tym okresie powoduje zwiększoną śmiertelność noworodków.
– wirus opryszczki : najbardziej niebezpieczna dla zarodka jest postać genitalna, powoduje niedorozwój siatkówki, upośledzenie w rozwoju umysłowym oraz powiększenie wątroby i śledziony.
– wirus ospy wietrznej półpaśca : pzy zakażeniu w pierwszym trymestrze ciąży dochodzi do bliznowacenia skóry, zaniku mięśni oraz upośledzenia rozwoju umysłowego.
– HIV : przenika barierę krew-łożysko, wywołuje embriopatię HIV lub zespół dysmorficzny objawiający się zaburzeniami w rozwoju układu nerwowego oraz wadami twarzoczaszki;
– toksoplazmoza : przenika barierę krew-łożysko, powoduje wczesne poronienia, zapalenie łożyska, małogłowie lub wodogłowie,, zapalenie siatkówki, zwapnienia śródmózgowia oraz opóźnienie rozwoju umysłowego; dodatkowo może powodować hipotrofię płodu oraz powiększenie wątroby i śledziony.
– krętek kiły ; prowadzi do głuchoty, nieprawidłowości w budowie zębów i kości, wodogłowie oraz upośledzenie rozwoju umysłowego.
Leki:
– antybiotyki : tetracyklina uszkadza zęby oraz upośledza wzrost kości długich, streptomycyna powoduje upośledzenie słuchu, penicylina wywołuje nadmierną elastyczność skóry.
– leki antykoncepcyjne : powodują zaburzenia w rozwoju narządów płciowych.
– leki przeciwdrgawkowe : upośledzają rozwój umysłowy oraz powodują niedorozwój twarzy;
– insulina i leki hipoglikemiczne prowadzą do rozszczepu kręgosłupa, wad serca i małomózgowia.
– leki uspakajające : powodują rozszczep warg i podniebienia oraz wady układu nerwowego.
– witamina A : powoduje wady układu nerwowego, wadliwy rozwój mózgowia i twarzoczaszki, małą szczękę lub żuchwę, wady oczu raz rozszczepy podniebienia.
– kwas acetylosalicylowy : zawarty m.in. w polopirynie i aspirynie, hamuje proces implantacji zarodka.
Używki:
– alkohol : wywołuje zespół alkoholowy płodu FAS, wcześniactwo, zwiększona śmiertelność w okresie noworodkowym, małe szpary powiekowe, wady uszu, cienką górną wargę, mały nos, skrzywienie palców, niedorozwój paznokci, brak rynienki podnosowej, upośledzony rozwój umysłowy oraz wady nerek.
– nikotyna : powoduje ryzyko poronień oraz przedwczesnego porodu, opóźnienie wzrostu wewnątrzmacicznego zarodka, przyczynia się do niższej masy urodzeniowej, zwiększa ryzyko śmierci w okresie około noworodkowym i niemowlęcym, obniża iloraz inteligencji.
– kofeina – kawa i coca-cola : duże spożycie (powyżej 4 filiżanek kawy dziennie) powoduje wady pracy serca płodu, odwodnienie oraz odwapnienie, dodatkowo utrudnia wchłanianie żelaza
– kokaina : powoduje niedotlenienie zarodka, wady układu sercowo-naczyniowego, ruchowego i nerwowego, upośledzenie umysłowe, małomózgowie oraz zwiększa ryzyko przedwczesnego porodu.
– marihuana : opóźnia wzrost wewnątrzmaciczny oraz powoduje nieznaczne upośledzenie umysłowe.
-LSD : powoduje wady kończyn, układu nerwowego, hamuje wzrost wewnątrzmaciczny oraz zwiększa ryzyko przedwczesnego porodu.
Czynniki chemiczne:
– związki rtęci : przenika barierę krew-łożysko, wywołuje wady wrodzone u potomstwa.
-kadm : mniej toksyczny dla ludzi niż dla zwierząt
-ołów : powoduje śmierć wewnatrzmaciczną, przedwczesny poród, zwiększoną śmiertelność w okresie okołoporodowym, wady wrodzone, upośledzony rozwój umysłowy, zaburzenia neurologiczno-psychologiczne oraz obniżony iloraz intelgnecji.